Laatst zag ik het programma ‘dit is de dag: ontkerkelijking, zegen of vloek?’ van de Evangelische Omroep. In dit programma gingen voor- en tegenstanders van de stelling het gesprek aan. Kan ontkerkelijking niet snel genoeg gaan of gaat er een stukje cultureel erfgoed verloren als steeds meer kerken de deuren moeten sluiten?
Zoals we in deze tabel (CBS:religieuze betrokkenheid van bevolkingsgroepen) kunnen zien neemt het aantal christenen in Nederland af, en stijgt het aantal mensen dat zich moslim noemt gestaag. Door het dalende aantal mensen dat zich christen noemt, is er sprake van een leegloop van kerken. Hierdoor moeten meer en meer kerken dus definitief de deuren sluiten: het is financieel niet op te brengen het pand te onderhouden.
Gelovigen ervaren deze ontkerkelijking vaak als een verlies. Kerken kleuren het Nederlandse landschap nu eenmaal, en een kerk heeft voor velen een zekere emotionele waarde. Generaties zijn hier gedoopt, hebben communie gedaan, zijn getrouwd en hebben in de kerk gerouwd: de kerk is een bijzondere plaats die centraal staat in het leven van deze mensen. Als de deuren voorgoed gesloten moeten worden kan dit voelen als het verlies van een deel van het verleden.
Grofweg 51 procent van alle Nederlanders gelooft. Dit betekent automatisch dat de helft van de bevolking dus niet meer gelooft. We kunnen er dus vanuit gaan dat de kerken voor hen weinig tot geen emotionele waarde hebben. Als de dalende lijn zich zo gestaag blijft voortzetten, zal het aantal mensen dat afstand heeft genomen van het geloof en hiermee dus ook van de kerk alleen groter worden. Dit zou betekenen dat in de toekomst steeds meer kerken hun deuren zullen moeten sluiten.
Is deze trend van ontkerkelijking een probleem? Ik denk het niet. Aan de historische panden kan op een andere manier invulling worden gegeven. Zo hoorde ik van een kerk waar een prachtige bibliotheek van is gemaakt. Op die manier gaat het culturele erfgoed niet verloren en blijft het Nederlandse landschap hetzelfde.
Is het een vooruitgang dat religie langzamerhand uit de samenleving verdwijnt? Dat denk ik wel. Naar mijn idee bestaat er een direct verband tussen de mogelijkheid tot scholing voor iedereen, de grote en razendsnelle ontwikkeling van wetenschap en ontkerkelijking. We leren voor onszelf te denken, en doorzien dat religie ‘slechts’ een hulpmiddel is om om te kunnen gaan met de zwaarte van het dagelijkse leven. We beseffen dat we religie niet nodig hebben om een moraal te ontwikkelen, maar we kunnen zelf het onderscheid maken tussen goed en fout. De kerk neemt steeds minder en minder een centrale plaats in in ons maatschappelijke leven, en dat is prima.
Een levensbeschouwelijke monoloog 